Gaslight là gì và nguồn gốc của nó
Gaslighting là gì? Theo American Psychological Association, gaslight có nghĩa là thao túng tâm lý người khác, làm họ tự nghi hoặc nhận thức, trải nghiệm và chính bản thân họ.
Gốc gác của cụm từ này bắt nguồn từ vở kịch năm 1938 có tên “Gas Light” (tạm dịch: Thắp sáng đèn ga). Nội dung vở kịch là về một người đàn ông cố gắng điều khiển, thao túng để người vợ nghĩ rằng cô đang dần mất trí, để từ đó ông ta có thể dễ dàng ăn cắp trang sức, đá quý của cô.
Người đàn ông này sử dụng đèn ga và rón rén đi tìm báu vật được giấu trong nhà. Và khi người vợ nghe thấy tiếng bước chân và nhận ra đèn ga dần ít đi, ông ta cố gắng thuyết phục vợ rằng không có chuyện gì bất thường xảy ra và tất cả những chuyện đó là do người vợ tự tưởng tượng ra mà thôi.
Có thể nói, gaslighting xuất hiện ở rất nhiều bối cảnh, từ các mối quan hệ yêu đương, gia đình, bạn bè cho đến nơi học tập và làm việc.
Nguyên nhân dẫn đến Gaslight là gì?
Mong muốn có sự kiểm soát và quyền lực: Người thao túng thường muốn duy trì hoặc tăng cường quyền lực và kiểm soát trong mối quan hệ. Họ sử dụng gaslighting để đàn áp và kiểm soát người khác.
Tâm lý phức tạp: Người thao túng có thể có những vấn đề tâm lý phức tạp hoặc trải qua chấn thương nội tâm trong quá khứ. Gaslighting có thể là cách họ xử lý và ứng phó với những khả năng làm tổn thương của họ.
Môi trường xã hội và văn hóa: Môi trường xã hội và văn hóa có thể tạo điều kiện cho gaslighting. Ví dụ, một nền văn hóa có xu hướng phụ thuộc vào quyền lực và kiểm soát có thể thúc đẩy hành vi này.
Dấu hiệu nhận biết một người đang muốn gaslight
Nói dối
Những người muốn thao túng bạn sẽ liên tục nói dối về những việc mà bạn biết rõ rằng họ đang nói dối. Những chuyện này quá hiển nhiên tới nỗi bạn sẽ không tin được rằng ai đó có thể nói dối về một vấn đề như vậy. Vậy nên, bạn bắt đầu đặt câu hỏi về mọi thứ và trở nên không chắc chắn về những vấn đề đơn giản nhất.
Họ dựng ra những chuyện không có thật
Người muốn gaslighting có thể nói một câu tổn thương bạn rồi một thời gian sau thì hoàn toàn chối bỏ việc này. Thậm chí, họ còn có thể yêu cầu bạn đưa ra bằng chứng họ đã làm tổn thương bạn. Bạn sẽ dần có những nghi ngờ về trí nhớ và nhận thức của mình. Bạn bắt đầu tự hỏi liệu người kia có thể nói đúng không và dần chấp nhận những gì họ nói.
Họ dùng những gì bạn trân trọng chống lại bạn
Người muốn gaslighting sẽ dùng những thứ bạn yêu quý nhất để chống lại bạn. Nếu bạn thích công việc của mình, họ sẽ nói công việc của bạn có nhiều vấn đề. Đối với những ai có con cái, những kẻ thích thao túng có thể sẽ đưa ra những lý do tại sao bạn không nên có con. Điều này sẽ khiến bạn không tin tưởng vào cả những thứ mình rất trân trọng và yêu quý nhất.
Họ khiến bạn không còn chính kiến
Một trong những phần đáng sợ của việc thao túng là nạn nhân không thay đổi ngay mà sẽ biến thành con người khác một cách từ từ. Nạn nhân sẽ không còn những suy nghĩ, hành động, chính kiến của mình mà dần trở thành một người giống kẻ đi thao túng kia.
Họ liên tục dùng lời nói thao túng bạn
Người muốn gaslighting bạn sẽ luôn dùng những câu nói sáo rỗng để bạn tin họ. Đôi khi, họ cũng sẽ có những hành động mang tính bạo hành bên cạnh những lời nói thao túng.
Họ có những lúc ngọt ngào với bạn
Chiêu trò thường gặp ở những người muốn gaslight là gì? Bên cạnh những lời nói gây tổn thương, những người muốn gaslighting bạn cũng có thể có những lúc ngọt ngào. Họ nhẹ nhàng, khen ngợi, cổ vũ bạn để khiến bạn nghĩ rằng họ không phải người xấu. Tuy nhiên, sau những lời ngọt ngào, mục đích sau cùng của họ là chiếm được sự tin tưởng và phục tùng của bạn.
Họ khiến bạn cảm thấy mập mờ
Nếu bạn đề cao sự ổn định và rõ ràng, người thích thao túng sẽ lợi dụng tâm lý này và tạo ra sự mập mờ, hỗn loạn xung quanh nạn nhân. Khi này, nạn nhân sẽ không còn cách nào khác ngoài việc dựa vào người thao túng mình để có sự ổn định nhất thời.
Họ đổ tội cho bạn
Những người muốn thao túng sẽ khiến bạn cảm thấy mình là người gian dối và lừa lọc dù chính họ mới là người có lỗi. Bạn sẽ cảm thấy mình luôn là người có lỗi và liên tục phải nhận phần sai về mình.
Họ khiến bạn nghĩ mình không tỉnh táo
Người muốn gaslighting biết bạn đang cảm thấy hoang mang và nghi ngờ bản thân nên sẽ lợi dụng điều này để khiến bạn nghĩ mình không tỉnh táo. Điều này sẽ khiến những người xung quanh và cả chính bạn cho rằng những vấn đề bạn đang gặp là không có thật. Lúc này, bạn sẽ khó tìm kiếm sự giúp đỡ hơn.
Họ cho rằng mọi người khác đều nói dối
Kẻ lạm dụng cũng có thể nói với bạn rằng mọi người đều đang dối trá và muốn hãm hại bạn. Từ đó, bạn sẽ không còn lòng tin vào bất kỳ ai mà chỉ còn biết trông cậy vào người thao túng bạn. Tâm lý này khiến họ càng dễ dàng gaslighting bạn hơn.
Làm thế nào để tránh trở thành con rối của gaslighting?
1. Làm ngơ động thái của người muốn thao túng bạn
Mục đích của họ là để hạ bệ và làm bạn nghi ngờ giá trị của bản thân.
Vì vậy, thay vì tìm ra nguyên do tại sao họ đối xử như vậy với bạn, bạn nên dành thời gian chăm sóc bản thân và bỏ qua những ảnh hưởng tiêu cực. Bởi với những người nông cạn và có ý đồ xấu, bạn càng cố gắng sẽ gần như càng vô ích.
2. Quản lý công việc tốt hơn
Ở nơi công sở, họ thường sẽ vin vào những lịch trình, công việc để bắt bẻ bạn. Nên khi làm việc gì cũng vậy, bạn nên giữ lại các tài nguyên, bằng chứng cho những việc bạn đã làm để họ không thể bẻ cong thực tế, chĩa mũi rìu về phía bạn.
3. Nhờ sự giúp đỡ của người khác
Một cách khác để phòng tránh gaslighting là tìm được người đứng về phía bạn. Nếu có đối tượng muốn theo túng bằng cách bới móc lỗi sai trong công việc của bạn, hãy nhờ người có cùng hoặc hơn trình độ đưa ra feedback giúp bạn.
Nếu có người muốn tách bạn khỏi các công việc quan trọng, hãy nhờ người bạn tin tưởng nhắc nhở bạn khi có sự kiện diễn ra mà bạn không được thông báo. Sau đó bạn hãy lấy chứng cứ này để đối diện với người định gaslight.
4. Lắng nghe, tin tưởng bản thân mình
Dù làm cách nào thì điều quan trọng nhất là bạn cần xây dựng lòng tin với chính bản thân mình. Khi bạn lắng nghe bản thân và xác định được mọi mục tiêu, cơ sở hành động của mình thì không ai có thể lung lay nhận thức của bạn.
5. Tìm cho mình điểm đỗ mới
Sự hiện diện của gaslighting là biểu hiện của môi trường làm việc độc hại. Nếu bạn cảm thấy môi trường này không còn phù hợp với mình nữa, cách tốt nhất là rời đi và tìm đến nơi mới lành mạnh, phù hợp với định hướng của bạn hơn.
Nguồn: Tổng hợp từ glints, careerbuilder, hellobacsi
No comments: